Susanne Vlek, GZ-psycholoog en eigenaar Buro Via
De GGZ heeft het zwaar. De druk op de sector is hoog. De focus lijkt vooral te liggen op bedrijfsvoering, productie en de financiële balans. Met het werkklimaat is het vaak slecht gesteld. Aandacht hiervoor, en daarmee het behandelklimaat voor cliënten, lijkt ondergeschikt. En dit moet en kan anders.
Sector onder druk
De GGZ is een mooie, maar complexe sector. Een sector onder grote druk. Door bezuinigingen en ingewikkelde financiering. Door productie-eisen voor behandelaren. Door personeelstekorten. Door slechte fysieke werkomstandigheden en tekortschietende computersystemen. En niet in de laatste plaats door de aard van het werk. De complexiteit van de patiëntenpopulatie neemt op veel afdelingen toe. Het contact met patiënten kan veel vragen van een behandelaar, vooral als die zelf ook onder druk staat.
Vicieuze cirkel
Medewerkers in de GGZ lijden onder deze situatie. Ik zie uitgebluste teams. Ik zie behandelaren die moe en gefrustreerd zijn. Er zijn nog momenten die energie geven en ze blijven het werk ondanks alles leuk vinden. Maar de balans tussen bronnen van energie en steun, en de eisen die het werk stelt, is zoek. Hierdoor liggen ziekteverzuim, burn-out, verminderde productie en personeelsverloop op de loer. Wat leidt tot slechtere bedrijfsresultaten en dus meer productiedruk op behandelaren. En daarmee is de vicieuze cirkel rond.
Verwaarlozing
Joost Kampen, organisatieadviseur, vergelijkt de dynamiek in organisaties met de dynamiek in een gezin. Net zoals een kind, is elke organisatie doorlopend in ontwikkeling. Bestuurders, managers en leidinggevenden zijn er – net zoals ouders – om die ontwikkeling te begeleiden. Als dat niet goed gaat, ontwikkelen medewerkers gedrag wat vergelijkbaar is met het gedrag van verwaarloosde kinderen.
In veel instellingen zie ik kenmerken van verwaarlozing. Grote afstand tussen de top en de medewerkers. Leidinggevenden zijn weinig beschikbaar en responsief. Medewerkers laten negatief gedrag zien, om te kunnen overleven. Een verwaarloosd team lijkt eerder regel dan uitzondering in de GGZ.
Ik durf te stellen dat de hele sector verwaarloosd is. Er worden door de maatschappij, de politiek en zorgverzekeraars hoge eisen gesteld. Mensen in nood willen snel en efficiënt geholpen worden. Wachtlijsten roepen onbegrip en boosheid op. Van de complexere groep wil de maatschappij zo min mogelijk last hebben, neem de ‘verwarde personen’ discussie. Maar de sector wordt onvoldoende gefaciliteerd om te kunnen voldoen aan deze eisen.
De vraag is natuurlijk: hoe kan het anders? De verwaarlozing van de sector is een zeer complex en breed probleem. Er zijn gelukkig steeds meer initiatieven die politiek Den Haag en de zorgverzekeraars erop wijzen dat ze het onmogelijke vragen. Mijn focus met Buro Via ligt op het werkklimaat.
Vertrouwen als basis
Werkgeluk is een hot topic. Maar aandacht voor een positief werkklimaat, laat staan de utopie van werkgeluk, is er in de GGZ vaak nauwelijks. Terwijl een positief werkklimaat voor behandelaren, essentieel is voor een goed behandelklimaat voor hun cliënten. Het leidt tot betere kwaliteit van zorg én betere bedrijfsresultaten.
Inspirerend is het model van ‘Great Place to Work’. Drie factoren bij de medewerker staan centraal in goed werkgeverschap: vertrouwen in de leidinggevende, trots op het werk en plezier met collega’s. Met name het aspect vertrouwen is cruciaal voor organisatiesucces, juist in moeilijke tijden. Het helpt mensen te geloven dat ze de uitdagingen aan kunnen en dat er een positieve uitkomst zal zijn.
In het creëren van een positief werkklimaat, heeft de leidinggevende een sleutelpositie. Hij of zij kan een klimaat scheppen waarin een afdeling kan herstellen van verwaarlozing. Vertrouwen kan weer groeien. Hierdoor ontstaat er weer ruimte voor focus op de cliëntenzorg. Het stimuleert samenwerking en ontwikkeling. En het leidt tot meer trots en plezier.
Het kán anders, ook in de GGZ Ik ben gelukkig ook afdelingen in de GGZ tegengekomen die zich onderscheiden door een positief werkklimaat. Dit sterkt mijn vertrouwen dat het kán, ondanks beperkte financiële middelen. Sommige leidinggevenden, teams of behandelaren zullen bij het creëren van een positief werkklimaat begeleiding nodig hebben. Maar vaak zal inspiratie voldoende zijn, als zetje in de goede richting. Met Buro Via kan ik hier een bijdrage aan leveren. We kunnen ervoor zorgen dat de GGZ weer een leuke sector wordt om in te werken. Waar we ons weer kunnen richten op waar het echt om draait: goede zorg voor onze cliënten.
Bronnen:
Kampen, J. (2017). Leren interveniëren in verwaarloosde organisaties. Lessen uit de geleefde werkelijkheid. Deventer: Vakmedianet
Whitepaper Great Place to Work: Vertrouwen is de basis voor succesvol leiderschap (z.d). Geraadpleegd van: www.greatplacetowork.nl